z punktu widzenia trzepaka czyli cztery odsłony Plebanek

W końcu mogę powiedzieć, że czytałam wszystkie książki autorki. Mogę teraz je porównywać, dyskutować o nich, wybierać najlepszą i tą, która mi osobiście najmniej przypadła do gustu. Już kiedyś pisałam o dwóch pierwszych pozycjach autorstwa Grażyny Plebanek – o Pudełku ze szpilkami oraz o Dziewczynach z Portofino. Pozwolę sobie w skrócie przybliżyć te dwie książki oraz, także w skrócie opisać dwie przeczytane przeze mnie w ostatnich dniach – Przystupę oraz Nielegalne związki.
Po lekturze, trochę być może niechronologicznej mogę zauważyć, że proza Plebanek ewoluuje, zmienia swoje tło. Gdy zaczynałam przygodę z tą autorką zachwyciłam się realizmem jej książek i tematyką, która w pewnym stopniu dotyczyła mnie osobiście. Dotyczyła czasów, w których przyszło mi żyć, będąc w wieku bohaterek autorki. Dziewczyny z Portofino porównałam do siebie i swoich koleżanek – tak bardzo ich przygody i przeżycia przypominały mi nasze, być może nie w takim stopniu jak Agnieszki, Beaty, Mani czy Hanki i nie tak tragiczne one były ale obrazy im towarzyszące – betonowe place zabaw, które placami zabaw były tylko z nazwy, zabawy uatrakcyjniane naszą fantazją czy będące trochę obok problemy z jakimi borykali się nasi rodzice były znajome. Z bohaterką Pudełka ze szpilkami również kobiety, będące dziś w moim wieku mogą się identyfikować – znowu ten sam czas uchwycił nasze dojrzewanie, dorastanie i emocje charakterystyczne dla czasów.
W książkach tych łatwo mi było się znaleźć – bez problemów mogłam rozpoznać w nich przeszkody, które spotykali moi rodzice, tak samo jak rodzice bohaterek Plebanek, przypomnieć sobie podobne, a jeśli nie takie same otoczenie – mam tu na myśli szarość ulic, brak zieleni, nocne kolejki za czymś, co rzucono na półki i inne charakterystyczne dla czasów znajome obrazy.

"(...) to życiowa książka, prawdziwa, śmieszna, a i momentami smutnawa … ale takie jest życie. I właśnie dlatego nie odrzuciłam jej jak pudełka ze starymi szpilkami, ale przeczytałam od deski do deski i było całkiem przyjemnie i całkiem wygodnie, bo faktycznie jest to książka o poznawaniu siebie. "

Kolejną książką, po którą sięgnęłam były Nielegalne związki – jakże odmienna książka Plebanek od poprzednich czytanych przeze mnie. Odmienna, choć również dotycząca problemów jednostek, które przedkładają się i tworzą problemy całych rodzin i otoczenia.

Tym razem jednak nie dotyczą one bezpośrednio kobiet. Nielegalne związki są Pudełkiem ze szpilkami w męskim wydaniu, w męskim świecie.

Nielegalne związki to – traktując po męsku – pudełko z mokasynami. To męskie spojrzenie na miłość, na świat problemów otaczających mężczyzn. Próba zrozumienia uczuć kierujących rodzajem męskim w obliczu własnych słabości i nieudolności. W tragicznym świecie grzechu i niezrozumienia.

"U Plebanek dziewczyny, a właściwie dziewczynki z blokowiska są zdane same na siebie. Same kolorują sobie to życie i starają jakoś je ułożyć, zaplanować przyszłość. Same żyją z własnymi problemami bo rodzice mają swoje partie, podbite oczy i delirki. A one? One się starały i to, jak im wyszło, jak się skończyło może nie zawsze odpowiadało ich wizjom ale było dobre. Tylko ten bagaż dzieciństwa pozostał. Bo Beata, Hania, Mania czy Aga wydają się być doroślejsze od dzisiejszych dziewczyn w ich wieku, bogatsze w doświadczenia, „mądre i silne kobiety”."

Po jakże emocjonalnie wyczerpujących Nielegalnych związkach znowu zmieniamy punkt widzenia na damski – choć to tylko mój punkt spojrzenia, ponieważ Przystupa powstała przed Nielegalnymi związkami. Można więc powiedzieć, że po trzech podejściach kobiecych Plebanek wyraziła się po męsku. Kimże jest tytułowa Przystupa. No tak, ktoś kto nie miał nawet książki w rękach nie może domyślać się, że chodzi o młodą, prostą wiejską dziewczynę, która buntuje się przeciwko bezowocnej egzystencji (bo trudno nazwać to życiem) u boku ojca i jego drugiej żony. Nie należy się dziwić Przystupie, że ucieka od pola, kartofli, kłótni i nocnych pojękiwań macochy w objęciach męża. Rzucając szkołę, pakując trzy przysłowiowe rzeczy na krzyż i pomarańczową, jakże wymowną kurtkę Przystupa wyrusza do miasta. Przypadkiem dostaje jedyną pracę, do jakiej się nadaje bez kwalifikacji. Zostaje pomocą w domu bogatych ludzi. I to nie byle jakich ludzi – w rodzinie Gwiazdy pop. Tu dopiero zaczną się przygody, czasami tragiczne dla Przystupy, które rzucą ją na głęboką wodę – dosłownie i w przenośni, być może uszczęśliwią ją, a na pewno wiele nauczą.

Jeśli wolno mi wyrazić swoją opinię na temat prozy Grażyny Plebanek wolę ją w wydaniu damskim, być może z powodu tego, że akurat to wydanie męskie autorki, jakim są Nielegalne związki wyczerpało mnie emocjonalnie, wprowadziło moje nerwy w delikatnie przyjemny aczkolwiek dający się odczuć do dziś rezonans emocjonalny, a przede wszystkim dlatego, że jestem kobietą, która chce pozostawić zakryty ten rąbek tajemnic męskiego świata. Z niecierpliwością czekam na kolejne książki autorki, w których dojrzę żywe obrazy poruszające wspomnienia z dzieciństwa, chłodzone przez sztokholmski wiatr tak często wiejący w Przystupie i rozgrzewane czarnym, roztapiającym się w słońcu asfalem.