"Ślad ruchu naprzód" - ROK MIŁOSZA z Literackim

Czesław Miłosz – chciałoby się powiedzieć, kto nie zna Czesława Miłosza? A jednak, część z nas zdaje się kojarzyć Autora z przymusowego czytania w szkołach i kilku tytułów. Lektura na lekcji języka polskiego nie zawsze należy do przyjemnych, bo choć nawet książka będzie dla młodego człowieka wielką przygodą, to już jej interpretacja tak, jak przykazali niekoniecznie. Właśnie dlatego pewnie większości uczniów lektura szkolna kojarzy się z męką i czymś nieprzyjemnym. Stąd częste braki w znajomości warsztatów i dzieł taki wielkich autorów, jak Czesław Miłosz. Zresztą, co też nas uczono, że Miłosz to kto? Wielki buntownik, wróg narodu, renegat? Czy też, że za takiego go uważano kiedyś, a później starano się nagle wybielać, odwracać przysłowiowego kota ogonem. Dopiero zauważono, kogo stracono?

Setna rocznica urodzin Autora jest bardzo dobrą okazją do naprawy błędów, do nadrobienia zaległości, poznania, czy też poszerzenia wiedzy o Miłoszu i jego dziełach. Tym bardziej, że rok, w którym przypada ta rocznica ogłoszono Rokiem Miłosza. W ramach Roku Miłosza przygotowano nie tylko szereg spotkań, konferencji, dyskusji i wystaw (zresztą nie tylko w Polsce ale i za granicą – Paryż, Nowy Jork, San Francisco, Wilno itp) ale i wznowiono wiele dzieł Autora, oraz wydano zupełnie nowe opracowania dotyczące twórczości Miłosza. Wydawnictwa prześcigały się w ilości wznawianych tytułów – w rozmiarach, okładkach, szczegółach. Ja chciałabym przybliżyć kilka wydań Wydawnictwa Literackiego, na które zwróciłam uwagę, i które dzięki uprzejmości Wydawnictwa mogłam przeczytać: Wyprawa w Dwudziestolecie, Spiżarnia Literacka oraz zupełnie nową książkę, zapewne długo wyczekiwaną przez znawców i wielbicieli poezji Czesława Miłosza  Moment Wieczny. Poezja Czesława Miłosza autorstwa Aleksandra Fiuta.

  

 

Podróż w głąb historii

Moja książka to ogród wycinków, co prawda plewiony, bo nie pozuję bynajmniej na całkowicie bezstronnego obserwatora … tak o Wyprawie w Dwudziestolecie pisze jej Autor. Książka składa się z szesnastu rozdziałów, z których każdy przybliża historię Polski, poszczególne elementy na nią się składające. Tak bliskie Miłoszowi Wilno, czy Lwów, Warszawę (Stolica) a także warstwy społeczne ówczesnej Polski: Robotnicy, Administracja, Sanacja … Ludzie - to tytuły kolejnych rozdziałów książki. Książka, jest opracowaniem raczej naukowym i dydaktycznym niż lekturą na upalne letnie wieczory, ale warto w te długie wieczory nadrobić dawno stracony czas, poznać to, czego nam poznać nie dano. Wszystkie informacje oparte są na doskonałych materiałach źródłowych (ulotkach, dokumentach, artykułach prasowych czy wreszcie pamiętnikach i fragmentach dzieł literackich, które przekazywały wiedzę o ówczesnej Rzeczpospolitej).

Dzięki doskonałym materiałom źródłowym, doświadczeniom własnym Autora Wyprawa w Dwudziestolecie trafnie ukazuje realia II Rzeczpospolitej. Być może niektórym obraz taki wyda się nieprawdziwy, zgoła odmienny od tego, jaki utrwalił się w jego świadomości, ale może znajdą się też tacy czytelnicy, dla których książka ta będzie doskonałą lekcją prawdziwej historii.

Na szczególną uwagę zasługuje ostatni rozdział książki Ludzie, w którym Czesław Miłosz podsumowuje wszystkie tematy, które poruszył w książce, w pewien sposób starając się wyjaśnić czym dla niego były okres dwudziestolecia i jakie znaczenie miały dla niego osoby tworzące ówczesną Polskę. W ten sposób przybliża i czytelnikowi czasy, które minęły i prawdy o których dziś trudno dotrzeć. Dzięki Autorowi mamy możliwość poznać zgoła odmienny punkt widzenia, ujrzeć to, czego widzieć nie pozwalano, co kryło się za zasłoną kłamstw i niedomówień. Wyprawa w Dwudziestolecie to doskonała lekcja historii.

 

Spiżarnia talentów 

Spiżarnia literacka to kolejny dokument można rzec, jaki do naszych rąk trafia dzięki Wydawnictwu Literackiemu. Można by Spiżarni literackiej nadać równie dobrze tytuł Kopalnia literacka, żeby nie powiedzieć kopalnia talentów. W tej książce poznajemy nie tylko ciekawostki jakich dostarcza nam sam Autor ale i właśnie Jego z zupełnie innej strony. To zbiór felietonów z kilku lat pisanych do Tygodnika Powszechnego, w którym wszystko jest ciekawostką. Prawdziwy róg obfitości, bez zbędnych frazesów i niepotrzebnych faktów. Książka można powiedzieć plotkarska. Wszystko w Spiżarni literackiej smakuje wybornie – każdy analizowany wiersz, każda ciekawostka o jego autorze – wszystko w najlepszym wykonaniu. Ale z drugiej strony nie jest to niezdrowe poszukiwanie sensacji - Miłosz nie wytyka nikomu błędów, nie uraża – dyskutuje, ale nie zagaduje, zaciekawia. Maluje prawdziwe portrety tworząc z nich wielką sztukę. Wartością tej sztuki jest fakt, że Autor wiele z opisanych przez siebie w Spiżarni... osób znał osobiście – można powiedzieć, że fakt ten dodaje pikanterii.

Do tej książki możemy podchodzić, jak do prawdziwej spiżarni bogatej w smakołyki –  smakować je. Nie pochłaniać od razu, delektować się jej znakomitym smakiem. A nawet dzięki Wydawcy możemy źródła tych smaków poznać, na końcu książki umieszczono spis pierwodruków – daty i numery Tygodników, w których ukazały się poszczególne felietony.

Ta ostatnia książka Czesława Miłosza będzie smakować nie tylko tym, którzy pióro Autora w Tygodnikach Powszechnychśledzili, ale i wszystkim pozostałym, którzy być może dopiero poznają warsztat Miłosza.

A na deser … Moment wieczny czyli jedyna w swoim rodzaju monografia autorstwa jednego z największych znawców twórczości Czesława Miłosza – Aleksandra Fiuta. Ten zbiór tekstów publikowanych wcześniej przez autora, zarówno w Polsce jak i zagranicą, stopniowo poszerzany o analizę kolejnych, pojawiających się tomików poezji Miłosza stał się pierwszym studium monograficznym twórczości poetyckiej noblisty.

Moment wieczny to wyłączność Aleksandra Fiuta na monografię, jak sam przyznaje we wstępie. Opracowanie to, jak wspomniałam powstawało latami - autor książki początki jej powstawania datuje na rok 1975. Na wybór poszczególnych tekstów składa się ówczesna sytuacja polityczna kraju, oraz fakt przebywania na emigracji zarówno autora wierszy – Czesława Miłosza (wróg Polski Ludowej), jak i Aleksandra Fiuta. Należy nadmienić, iż opracowanie obejmuje osiemnaście tomów wierszy Miłosza (między innymi Piesek przydrożny, Nieobjęta ziemia czy Ocalenie) oraz wiersze Noblisty drukowane w czasopismach.

Na pytanie dlaczego taki, a nie inny tytuł dla tego zbioru, autor książki, w wywiadzie dla Wydawnictwa Literackiego odpowiada tak:  Bywa, że tytuł powstaje, zanim powstanie książka. I tak właśnie było w tym przypadku. Po przeczytaniu wiersza, który początkowo nosił tytuł Bon nad Lemanem, a potem Na brzegach Lemanu, miałem przeczucie, że ostatnia jego fraza – Godzisz się co jest niszczyć i z ruchu podjąć  moment wieczny - to klucz do poezji Miłosza. Zwłaszcza ta formuła: „moment wieczny”.

(dla zobrazowania fragment wiersza)

A kto w tym, co jest,

Znajduje spokój, ład i moment wieczny,

Mija bez śladu. Godzisz się, co jest,

Niszczyć i z ruchu podjąć moment wieczny

Jak blask na wodach czarnej rzeki? Tak.

Cz. Miłosz Notatnik: Brzegi Lemanu [w: A. Fiut, Moment wieczny)

 

Może warto choćby przy okazji jubileuszu i obchodów Roku Miłosza przypomnieć (czy też przybliżyć) sobie twórczość polskiego Noblisty. Szczególnie przy okazji tylu wartościowych i fantastycznych opracowań ciągle pojawiających się na polskim rynku książkowym. Przysiąść raz jeszcze nad książkami i wierszami aby skorzystać z tej spuścizny Autora, który powiedział o swojej twórczości, że w pogoni za rzeczywistością pozostawia za sobą książki niby zeschłą skórę węża, po to, żeby uciekać w przód od tego, co zrobiło się dawniej (Odczyt Noblowski, Zaczynając od moich ulic. Dzieła zebrane.).

Chętnie podzieliłabym się choćby jedną z powyższych książek, ale cieszą one moje oczy do tego stopnia, że trudno mi się z nimi rozstać. Zaglądam do nich i nadal odkrywam ciekawostki. Tak, zaskakujące bywają książki. 

Powyższy tekst powstał w oparciu o opisywane książki, oraz wywiad Wydawnictwa Literackiego z Aleksandrem Fiutem, autorem książki Moment wieczny. Poezja Czesława Miłosza.

Cytaty pochodzą z książek.

Zdjęcie Cz. Miłosza

http://www.google.pl/imgres?imgurl=http://wilnoteka.lt/files/imagecache/240x180/images/article/field_picture/czeslaw-milosz-21.jpg&imgrefurl=http://wilnoteka.lt/pl/strona/anonse/wydarzenia&usg=__SvJv7AWB0ivmBFa805QUzTriktc=&h=180&w=240&sz=8&hl=pl&start=81&sig2=MbmUvIRrtW16E05bkPskZg&zoom=1&tbnid=4Nu5wVYj-H_2RM:&tbnh=144&tbnw=192&ei=7KTwTZbUJc-SOtOSvOsC&prev=/search%3Fq%3Dczes%25C5%2582aw%2Bmi%25C5%2582osz%26hl%3Dpl%26client%3Dfirefox-a%26hs%3Dk2I%26sa%3DX%26rls%3Dorg.mozilla:pl:official%26biw%3D1400%26bih%3D857%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=1170&vpy=378&dur=54&hovh=144&hovw=192&tx=74&ty=91&page=4&ndsp=25&ved=1t:429,r:5,s:81&biw=1400&bih=857

Dziękuję za pomoc Wydawnictwu Literackiemu